Alerji ve Mevsimsel Alerjiler
Alerji; yabancı bir maddeye veya pek çok kişide rahatsızlık yaratmayan bir besine karşı, bağışıklık sisteminin vermiş olduğu aşırı tepkiler olarak tanımlanır. Normal koşullarda bağışıklık sistemi, zararlı maddeleri vücuttan uzak tutmak için bağışıklık sistemi aracılığıyla bu maddelere karşı antikor üretir. Mevsimsel Alerji belirli aylarda toplumda sıklıkla ortaya çıkan allerji türlerini tanımlar. Alerji, bağışıklık sisteminin bir maddeyi zararsız olsa dahi yanlışlıkla tehlikeli olarak algılamasıyla başlar. Alerjisi olan kişilerde bağışıklık sistemi, herhangi bir maddeyi zararlı olmasa dahi zararlı olarak algılayan antikorlar üretir. Bundan dolayı o nesne ile temas eden kişinin bağışıklık sistemi reaksiyon gösterir. Bu reaksiyon sonucunda bireyin sinüsleri, cildi, hava yolları veya sindirim sistemi kızararak şişebilir. Reaksiyonlardan ötürü gelişen alerjilerin şiddeti ise kişiden kişiye değişebilir.
Alerjinin en yaygın olarak görülen tetikleyicileri şunlardır:
- Polenler,
- Hayvan tüyleri,
- Toz akarları ve küf
- Başta yer fıstığı olmak üzere ağaç fıstığı, buğday, soya, balık, kabuklu deniz ürünleri, yumurta ve süt gibi bazı gıdalar,
- Arı, eşek arısı ya da yaban arısı gibi böcek sokmaları.
Alerji Belirtileri Nelerdir?
Şiddeti kişiden kişiye göre değişen alerji belirtilerini genel olarak şu şekilde sıralayabiliriz:
- Kaşıntı,
- Sık sık hapşırma,
- Kronik öksürük,
- Burun tıkanıklığı,
- Nefes darlığı ya da hırıltı,
- Vücutta döküntü,
- Vücutta şişlik.
Maddelere bağlı alerji semptomları kişinin solunum yollarına, burun açıklıklarına, sinüslerine, cildine ve sindirim sistemine etki edebilir. Hatta bazı ileri derece alerji vakalarında, anafilaksi olarak bilinen son derece ciddi bir reaksiyon tetiklenebilir.
Ayrıca her biri kendine özgü semptomlar barındıran alerji tiplerini şu şekilde sıralayabilir ve açıklayabiliriz:
Alerjik Rinit (Saman Nezlesi): Burunda, gözlerde yahut damakta akıntı, hapşırma, tıkalı burun gibi belirtiler ile kendini gösterir.
Gıda Alerjisi: Boğazda, dudaklarda, dilde ya da yüzde şişkinlik, kurdeşen veya anafilaksi gibi semptomlarla kendini gösterir.
İlaç Alerjisi: Ciltte kaşıntı ve döküntü, kurdeşen, yüzde şişkinlik, nefes darlığı, anafilaksi gibi durumlara yol açabilir.
Böcek-Arı Sokmasından Kaynaklı Alerjiler: Sokulan bölgede geniş bir şişlik alanı, vücudun her yerinde kaşıntı ya da kurdeşen, göğüs bölgesinde sıkışma, öksürük, nefes darlığı veya anafilaksi gibi durumlarla kendini gösterir.
Anafilaksi Nedir?
Anafilaksi çeşitli zehir, besin maddesi ya da ilaçların kullanımı sonrasında meydana gelen ağır bir alerjik reaksiyon tablosudur. Bu vakaların çoğunda arı sokması ya da fıstık gibi besin alerjileri tespit edilir. Anafilaksi gelişimi sonrasında kişilerde cilt döküntüsü, düşük nabız ve şok durumu meydana gelebilir, hayati tehlikeye yol açabilecek bir durumdur.
Anafilaksi belirtilerini ise şu şekilde sıralayabiliriz:
- Bilinç kaybı,
- Tansiyonda düşüş,
- Deri döküntüsü,
- Baş dönmesi,
- Şiddetli nefes darlığı,
- Hızlı ve zayıf nabız,
- Bulantı ve kusma.
Mevsimsel Alerjiler
Bahar aylarında görülen alerjiler mevsimsel alerjiler olarak tanımlanır. Bahar mevsiminde rüzgarla çevreye yayılan çiçek tozları yani polenler mevsimsel alerjilerin başlıca nedenidir. Mevsimsel alerjilere yol açan polenler ağaç, yabani ot, çayır-çimen veya tahıllar gibi farklı bitki türlerine ait olabilir. Bahar aylarında polenlerin havada artmasıyla birlikte, burun akıntısı, burun tıkanıklığı, hapşırık, burun kaşıntısı, gözlerde kaşıntı, kızarıklık ve sulanma, öksürük, nefes darlığı ve hırıltı gibi belirtiler görülür.
Polenlerin yoğun olduğu dönemlerde açık havada yapılan aktiviteleri azaltmak, bağ, bahçe, park gibi yerlerden uzak kalmak yakınmaları bir dereceye kadar kontrol edebilir. Bunun yeterli olmadığı durumlarda hekiminizin vereceği birtakım ilaçlarla kontrol sağlanabilir. Yakınmalarınızın çok uzun sürmesi, ilaçlarla kontrolünde yetersiz kalınması veya çok uzun süre ilaç kullanmak durumunda kalınması gibi durumlarda ise alerji-immünoloji uzmanı tarafından “immünoterapi” yani “aşı tedavisi” uygulanabilir.
Besin Alerjileri
Çiğ sebzelerdeki bazı alerjenler de yapısal olarak polen alerjenlerine benzemektedir. Huş ağacı, çim, yabani ot gibi polenlere alerji gelişen bireylerde, başlangıçta sorunsuz tüketilen kereviz, havuç gibi bazı sebzelerin alımından 5-15 dakika sonra ağız içi ve boğazda kaşıntı, karıncalanma hissi, dudaklar, dil, damak ve boğazda şişme gibi alerjik reaksiyonlar görülebilir.
Bu durum ‘polen besin sendromu’ olarak da adlandırılan polenlerle ilişkili oral alerji sendromu olarak tanımlanır ve çiğ sebzeler gibi, bazı meyve, baharat ve kuruyemişlerle de görülebilir. Bulgular çoğunlukla kısa sürede düzelirken nadiren sistemik reaksiyonlar da gelişebilir. Erişkinlerde daha sık olmak üzere hem çocuk hem de erişkin yaş grubunda görülebilir. Çim polenine alerjisi olan bireylerde patates ile; huş ağacı alerjisi olanlarda havuç, maydanoz, dere otu, rezene, patates ile; pelin otu alerjisi olan bireylerde kereviz ve havuç ile; farklı polen alerjilerinde bu sebzeler dışında, yaban havucu, enginar, hindiba, marul gibi sebzelerle de alerjik reaksiyonlar gözlenebilir.
Klinik öyküye göre şüpheli besin maddeleri ve ilgili olabilecek alerjen polenler ile kan ve deri testleri, besin alımı sırasında gelişen reaksiyonların gözlenmesine hedefleyen besin yükleme testi tanıda kullanılan testlerdir. Bu hastalar çoğunlukla iyi pişmiş veya konserve ürünleri iyi tolere ederler. Ancak ısıya dayanıklı alerjen içeren besinlerde pişirme sonrası bile olsa besin maddesinin tüketimi semptomlara yol açabilir. Tedavide hastaya alerjen besinlerle ilgili bilgilendirme yapmak, kaçınma önlemlerine uyulması, şikayetlerin olması durumunda ise doktorunuz tarafından önerilecek tedaviler uygulanması önemlidir.